Fortyfikacje miejskie

Zabytki

Opis obiektu

Obecnie zachowane zostały jedynie cztery następujące elementy ceglanych fortyfikacji miejskich: fragmenty siedmiometrowego muru miejskiego oraz cylindryczna Baszta Dziewicy z XIV wieku, wolnostojąca, cylindryczna Baszta Bramy Ostrowskiej z XVI wieku oraz odcinek szyi bramnej z otworami strzelniczymi.

Szacowana powierzchnia miasta wewnątrz murów pomiędzy XIV a XIX wiekiem wynosiła około 12,9 ha.

Historia obiektu

Historia fortyfikacji miejskich Guben sięga początku XIII wieku, gdy jego tereny były jeszcze skupiskiem osadniczym o charakterze rzemieślniczo-handlowym, leżącym na ważnym trakcie handlowym z Wielkopolski do południowych Niemiec. Jeszcze w pierwszych dwóch dekadach uzyskało ono dwa ważne przywileje: prawo do składu soli w 1211 roku oraz prawo lokacjyjne z inicjatywy Henryka Brodatego w 1220. W ten sposób Guben stało się w 1235 roku z nadania Henryka Dostojnego pełnoprawnym miasten. Nowe polis opierało się na prawie magdeburskim, nakreślającym m.in. konkretne wytyczne co do ładu przestrzennego i związane z nim zasady obronności.

Pierwsza wzmianka źródłowa o gubeńskich fortyfikacjach miejskich jest datowana na rok 1301 i mówi o wałach drewniano-ziemnych na planie nieregularnego pięcioboku, z obiegającą je fosą i palisadą. W roku 1311 na mocy nadania miastu przez magrabiego Waldemara prawa zmiany monety, władze miasta uzyskały możliwość na zbudowanie ceglanych, siedmiometrowych murów miejskich, wzmocnionych osiemnastoma czatowniami zwieńczonych blakami i trzynastoma basztami wykuszowymi. Istniejące już drewniane konstrukcje bram wjazdowych (Brama Klasztorna (niem. Klostertor) nad rzeką Nysą, Krośnieńska (niem. Crossenertor) w półnono-wschodniej część murów i Ostrowska (niem. Werdertor) przy drodze prowadzącej przez Lubsko i Żary na Śląsk) zastąpiono murowanymi i wzmociono wieżami przybramnymi. Południowa strona fortyfikacji początkowo niezabezpieczona, została w później domknięta fosą zasilaną wodami rzeki. W latach 1523-1544 wszystkie bramy wzmocniono dodatkowo zewnętrznymi cylindrycznymi basztami i barbakanami - w tym czasie została wzniesiona przykładowo Baszta Bramy Ostrowskiej.

Fortyfikacje przetrwały nienaruszone do XVII wieku - część z nich pełniła jeszcze pewne funkcje obronne podczas wojen trzydziestoletniej (1618-1648) i siedmioletniej (1756-1763). Zniszczenia wojenne jak i wynikająca z postępu technologicznego, malejąca przydatność obronna, doprowadziły pod koniec XVIII wieku do zrujnowania większości elementów fortyfikacyjnych oraz zarośnięcia fosy. Na przełomie połowy XVIII wieku władze miasta przystąpiły do rozbiórki całości systemu obronnego, z pominięciem tylko pojedynczych elementów ze względu na duży opór miezkańców Guben. W 1836 roku zburzono Bramę Krośnieńską, zaś w latach 1836-1841 rozebrano Bramę Klasztorną i zasypano fosę.